Ostatni Beethoven Marissa Jansonsa (1943-2019).

Początek grudnia przyniósł wstrząsającą informację: w wieku 76 lat zmarł Mariss Jansons. Wieść o śmierci łotewskiego mistrza batuty pogrążyła w żałobie nie tylko rodzinę, ale cały muzyczny świat, włącznie z najlepszymi instytucjami w Europie, z którymi maestro współpracował. Szczególne powody do smutku ma Orkiestra Symfoniczna Radia Bawarskiego w Monachium, kierowana przez niego od roku 2003. Przyczyną odejścia były prawdopodobnie problemy z układem krążenia i niewydolność serca. W obejrzanym przeze mnie niedawno wywiadzie Mariss Jansons opowiadał o nowym sezonie 2019/20, cieszył się na wydarzenia z nowym, ciekawym repertuarem. Zaplanował m.in. VI Symfonię Gustava Mahlera, mniej znane dzieła Richarda Straussa oraz Uwertury Ludwiga van Beethovena.

Temu ostatniemu poświęcony jest w całości dysk płytowej agendy Radia Bawarskiego, które wydaje zapisy koncertów zrealizowanych z udziałem prowadzonych przez siebie zespołów. Znalazły się na nim tylko dwa dzieła, reprezentujące co prawda ważny, ale poboczny rozdział w twórczości mistrza z Bonn: muzykę sakralną (Msza C-dur op.86) oraz sceniczną (Leonora III op.72). Pierwszy z utworów został zarejestrowany w styczniu ubiegłego roku, wpisując się w muzyczne obchody 75. urodzin Marissa Jansonsa (pozostałą część programu wypełniły kompozycje I. Strawińskiego oraz J.N. Hummla - jest dostępne DVD), drugi zaś pochodzi z koncertu ze stycznia 2004 roku. Muzyka Ludwiga van Beethovena odgrywała i odgrywa ważną rolę nie tylko w Orkiestrze Symfonicznej Radia Bawarskiego, ale też w repertuarze i płytowym dorobku łotewskiego mistrza batuty. Warto wspomnieć, że mają na koncie wspólny, szeroko zakrojony projekt wszystkich Symfonii, wykonanych i nagranych podczas japońskiego tournée w roku 2012. Zostały oczywiście opublikowane przez BR Klassik.

Biorąc pod uwagę powyższe, jak też znając renomę orkiestry i dyrygenta, można się spodziewać kreacji utrzymanej na odpowiednio wysokim poziomie. Takie oczekiwania są uprawnione i w przypadku prezentowanego albumu nie zostały zawiedzione. Szczególną uwagę warto poświecić rzadko grywanej, aczkolwiek niewątpliwie interesującej Mszy C-dur. Dzieło fascynujące, łączące w mistrzowski sposób przeszłość i przyszłość, głębię religijnej inspiracji i formalną biegłość, dowodzące świeżości inspiracji i ogromu sił twórczych kompozytora. W jej wykonaniu na plan pierwszy wysuwa się za każdym razem element wokalny. W prezentowanym nagraniu zarówno udział solistów, jak i chóru, sprawia wiele satysfakcji. Ci pierwsi co prawda nie mają żadnych arii, co zresztą jest jednym z dowodów oryginalności Mszy, ale ich produkcja opiera się na nieustannym współdziałaniu jako ansamblu. Głosy są trafnie dobrane, co nie dziwi, mamy przecież do czynienia ze znanymi śpiewakami o bogatych karierach artystycznych. Słyszymy produkcję wokalną o niewątpliwej kulturze w kreacji mogącej zaspokoić oczekiwania nawet wybrednych odbiorców. To samo da się zresztą powiedzieć o roli Chóru Radia Bawarskiego, formacji znakomitej, znanej z wielu wyśmienitych nagrań. Został doskonale przygotowany do występu: w kulminacjach, których nie jest tu za wiele, nie przytłacza nigdy masą dźwięku czy wibracją, zaś odcinki piano i pianissimo zaprezentowane są bardzo subtelnie, lecz wyraziście. Mariss Jansons prowadzi Mszę w wielkim wyczuciem, dbając o płynną narrację, wierne podążanie za tekstem słownym i nutowym, odpowiedni dobór temp, uchwycenie sfery sacrum, a ta jest przecież niezwykle ważna. Wykonanie intryguje i wzrusza bogactwem wyrazu, zwłaszcza w ostatnich częściach z modlitwą o pokój (Agnus Dei-Dona nobis pacem).

Wykonanie Leonory III jest fenomenalne. Pełne rozmachu, bogate w szczegóły instrumentacyjne, słychać pełen skład orkiestry w całym swoim bogactwie nie tylko efektownych tutti, ale również odcinków o bardziej kameralnym charakterze i subtelniejszym kształcie dźwiękowym. Piękne są solówki instrumentów dętych, zachwyca techniczna sprawność smyczków, również blacha i kotły mają sporo do powiedzenia. Od pierwszego do ostatniego taktu słuchać zaangażowanie muzyków i pasję dyrygenta, która skutkuje kreacją mistrzowską, która naprawdę może się podobać. Tempa dobrane starannie: wolny wstęp wprowadza w atmosferę i buduje napięcie bez zagrażającej mu rozwlekłości, zaś właściwe allegro jest efektowne, lecz niezagonione, dając okazję do pokazania temperamentu orkiestrze i kapelmistrzowi, lecz w sposób kontrolowany i respektujący intencje kompozytora. Pokazana jest tu cała kompleksowość Leonory III pod względem bogactw myśli i siły wyrazu. Jest oczywiście wiele nagrań tej wspaniałej uwertury, moim ulubionym pozostaje kreacja Chicago Symphony Orchestra i sir Georga Soltiego, lecz interpretacja bawarskiej radiówki i Marissa Jansonsa bardzo przypadła mi do gustu – nie dziwi burzliwa owacja publiczności po wybrzmieniu ostatnich, efektownych taktów.

Jak zawsze w przypadku produkcji BR Klassik, dołożono wszelkich starań, by jakość dźwięku, „żywych” rejestracji była satysfakcjonująca, podobnie jak warstwa edytorska albumu, z kolorową książeczką, szczegółowymi informacjami o repertuarze i biogramami artystów. To płyta w tradycyjnej postaci z obwolutą: funkcjonalna, solidna, elegancka.

Na blogu o wiele więcej recenzji płyt z muzyką Ludwiga van Beethovena będzie się oczywiście pojawiać w roku 2020, w którym świętujemy 250. rocznicę urodzin mistrza. Nie mogłem jednak czekać aż do wtedy z omówieniem prezentowanego nagrania. Smuci fakt odejścia jednego z najwybitniejszych współczesnych mistrzów batuty, lecz pozostają liczne nagrania wielkiego repertuaru wokalnego i symfonicznego dokonane przez Marissa Jansonsa. Jest czego słuchać.

Paweł Chmielowski

(plytomaniak.blog@gmail.com)

Ludwig van Beethoven

Msza C-dur op.86; Uwertura Leonora III op.72

Genia Kühmeier, sopran; Gerhird Romberger, alt; Maximilian Schmitt, tenor; Luca Pisaroni, bas-baryton • Chor und Symphonieorchester des bayerischen Rundfunks • Maris Jansons, dyrygent

BR Klassik 900170 • w. 2018, n. 2004/2018 • 58’37” ●●●●●○

Autor bloga dziękuje Radiu Bawarskiemu w Monachium za nadesłanie albumu do recenzji. Polski dystrybutor tego wydawcy nie przyczynił się w żaden sposób do ukazania się omówienia powyższego nagrania na stronie.

Płytomaniak.blogspot would like to thank Bavarian Radio and Ms. Bärbel Widenmayer for sending the album and making this review possible.