Chopin (nie)oczywisty - w wykonaniu Szymona Nehringa.

 

Serię albumów NIFC, na którą składają się wykonania utworów Fryderyka Chopina na instrumentach historycznych, współtworzy plejada najwybitniejszych pianistów nie tylko młodego pokolenia z Polski i zza granicy. Omawiana płyta zawiera pierwsze studyjne nagrania 22-letniego wówczas Szymona Nehringa (wyd. 2017 r.), wielokrotnie nagradzanego i cieszącego się dużym uznaniem artysty z Krakowa.

Ten, jak i wiele innych albumów wydanych przez Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, zawiera płytę CD oraz książeczkę, w której znajdziemy informacje ułatwiające zrozumienie tła prezentowanych utworów. Irena Poniatowska, będąca jedną z najważniejszych chopinolożek w Polsce, w omawianych utworach porusza takie kwestie, jak kontekst powstania dzieła, jego dedykacja, zależności między kompozytorem a dedykowaną osobą, analiza utworu czy źródło jego inspiracji. Możemy znaleźć tu także wyjaśnienie przyczyn tak zróżnicowanego doboru repertuaru (m. in. Mazurki op. 33, Etiuda cis-moll op. 25 nr 7, Walc As-dur op. 34 nr 1, Fantazja f-moll op. 49, Ballada g-moll op. 23), specyfiki prezentowanego instrumentu firmy Erard z 1858 r. oraz krótki rys biograficzny Nehringa.

Przedstawione interpretacje wybranych dzieł w moim odczuciu są ciekawe, choć wychodzą poza utarte schematy wykonawstwa muzyki Chopina. Należy tu podkreślić, że kompozytor zapisał się w historii jako artysta doskonały, dla którego nie tylko tempo czy odpowiednie frazowanie ma znaczenie, ale i barwa każdego pojedynczego dźwięku! Jedna z jego uczennic wspominała:

„Gdybym tylko umiała napisać, jak on gra. Nie może ścierpieć, kiedy słychać uderzenie dźwięku. Dźwięk powstaje, brzmi i milknie w taki sposób, że nawet nie podejrzewa się, że został zagrany palcem; jego crescenda i diminuenda są niewypowiedzianie piękne." (Uta Goebl-Streicher, Friederike Müller. Listy, wyd. NIFC, Warszawa 2022, list z 22 grudnia 1839 r.)

Szymon Nehring w wielu prezentowanych utworach przedstawia zupełnie nietypowe zabiegi, jak np. wybór i zmiana temp w Walcu As-dur, gdzie części skrajne wykonane zostają szybciej, a środkowa - wolniej, rezygnując tym samym z ogólnie przyjętych norm dla tego utworu. Nasila to kontrast między fragmentami dzieła, co tym bardziej wyróżnia interpretację spośród większości znanych wykonań. Nietypowe tempa, nadmiernie chwiejne rubata, skrajne, niekiedy wręcz przesadzone emocje, to w moim odczuciu cechy gry Nehringa. Świeże, choć zdecydowanie odważne.

Chopin, dla którego każda nuta miała szczególne znaczenie, to jednocześnie Chopin "najniezdecydowańszy na świecie”, jak zwykł mówić sam o sobie, co potwierdza choćby ten krótki fragment listu Friederike Müller:

"<<Dawno pani niczego nie grałem – powiedział - zagram pani nowy Polonez>>. Ale nie wiem, co się działo w jego głowie, nic mu się nie podobało, najpierw stołek był za wysoki, potem inny za niski, wyściełany całkiem do niczego, fortepian zbyt przytłumiony; otworzył go, wtedy był za krzykliwy. <<Ach, nie wiem – powiedział – po przyjściu miałem ochotę grać, a teraz nie mam nastroju>>." (Friederike Müller, op. cit., list z 8 listopada 1839 r.).

Ciekawe, bardzo ciekawe jak zareagowałby on na tak żywe i niecodzienne interpretacje Nehringa. Może sam nie wiedziałby, która wersja jest tą najwłaściwszą?

Zupełnie niecodziennym, niemalże mistycznym doświadczeniem, jest słuchanie muzyki Chopina na instrumencie historycznym, zwłaszcza tak bliskim epoce kompozytora. Erard z 1858 r. posiada ciepłą barwę, która nadaje utworom Chopina matowego wykończenia i przekonuje nas, jak gdyby komponował z myślą właśnie o nim. Specyfika mechanizmu instrumentów historycznych utrudnia wydobycie delikatnych tryli czy błyskotliwych pasaży, jednak pod względem technicznym Nehringowi niczego nie brakuje – można by rzec, że wykonuje on utwory Chopina z lisztowską wirtuozerią i mozartowską precyzją.

Album oceniam na „piątkę”, przyjmując, że subiektywne odczucia dotyczące interpretacji wykonywanych utworów to jeden z kilku elementów składających się na wspólną całość. Wirtuozeria artysty, kompleksowe omówienie utworów, jakość prezentowanych nagrań wraz z faktem wykorzystania do nich instrumentu historycznego, a także estetyczny design albumu zdecydowanie świadczą o jego wyjątkowości i zachęcają do głębszego zapoznania się z nim.

Anna Gruszczyńska

Fryderyk Chopin

Mazurki op. 33 nr 1-4; Etiuda cis-moll op. 25 nr 7; Nokturn As-dur op. 32 nr 2; Nokturn G-dur op. 37 nr 2; Walc As-dur op. 34 nr 1; Ballada g-moll op. 23; Barkarola Fis-dur op. 60; Fantazja f-moll op. 49

Szymon Nehring, fortepian (Erard, 1858)

NIFCCD 048 • w. 2016, n. 2017 • CD, 67'00” ●●●●●○