Głębokie przeżycia - przy słuchaniu muzyki Aleksandra Tansmana.

 

Aleksander Tansman to jeden z wciąż odkrywanych i często niedocenianych w kraju rodzimych twórców. Był pierwszym polskim kompozytorem, który zdecydowanie zerwał z wpływami neoromantyzmu, szczególnie afirmowanymi w tradycji niemieckiej, na rzecz tradycji romańskiej, stając się niekwestionowanym współtwórcą neoklasycyzmu w muzyce światowej, obok Strawińskiego, Hindemitha, Poulenca i Caselli. W latach 1932–1933 Tansman odbył artystyczne tournée dookoła świata, podczas którego honorowany był osobiście, m.in. przez Mahatmę Gandhiego czy cesarza Japonii, który nadal mu medal „za wkład w rozwój kultury światowej”. W 1977 roku, w dowód uznania jego wkładu w kulturę muzyczną Europy, jako pierwszy polski artysta, Tansman otrzymał po Dymitrze Szostakowiczu fotel Królewskiej Akademii Nauk, Literatury i Sztuki w Brukseli, w którym wcześniej zasiadali Brahms, Verdi, Liszt, Ravel. Jego twórczość jest niezwykle obfita i wszechstronna – obejmuje m.in. 9 symfonii, 8 koncertów na instrumenty solowe, liczne opery i balety, utwory orkiestrowe, kameralne i na instrumenty solowe. Za granicą jest cenionym kompozytorem muzyki orkiestrowej, fortepianowej oraz gitarowej. Czerpał z polskiej i żydowskiej tradycji, z silnymi wpływami francuskimi oraz amerykańskimi.

Kolejna już płyta z muzyką polskiego kompozytora ukazująca się w katalogu wytwórni Naxos jest pierwszą, i do tej pory chyba jedyną, skupiającą się na muzyce fortepianowej. Na płycie znalazły się: Suita w dawnym stylu, Trzy Ballady, Sześć Arabesek, Pięć Impresji oraz Osiem Kantylen ‘Homage to J. S. Bach’.Utwory zebrane na płycie wykonuje belgijska pianistka, Eliane Reyes. Początki jej kariery sięgają roku 1982, gdy pięcioletnia wówczas Reyes wygrała pierwszą nagrodę im. Cesara Francka. W wieku lat dziewięciu pianistka zaczęła dawać pierwsze publiczne występy w telewizji oraz rozpoczęła pierwsze tournee. Jest absolwentką Konserwatorium w Brukseli, paryskiego Conservatoire National Supérieur oraz Hochschule der Künste w Berlinie. Laureatka kilku międzynarodowych nagród, nagrywająca głównie dzieła Tansmana, Milhauda, Debussy’ego i Bacri, dla wytwórni takich jak Naxos, Pavane czy DUX.

Niezwykle trafnie oddaje Reyes zarówno lekkość Suity antycznej oraz Arabesek, jak i wielką dramaturgię trzech Ballad, pisanych w 1941 roku, krótko po opuszczeniu przez kompozytora Francji, co spowodowane było zagrożeniem Holocaustem. Właśnie Ballady stawiają przed wykonawcą wysoką poprzeczkę; to w nich napotyka pianistka na wiele trudności wykonawczych, przejawiających się w wymiarze agogiki, dynamiki i artykulacji. Nagłe zmiany dynamiczne, gwałtowne zmiany tempa czy siły brzmienia wymagają niezwykłego skupienia oraz fizycznej wręcz siły odtwórcy. Jest to muzyka trudna również dla odbiorcy, co wynika z wykorzystywania specyficznych brzmień, dysonansów, częstych kontrastów dynamicznych. Ma się wrażenie, że Eliane Reyes znakomicie odczytuje intencje kompozytora, sprawiając jednocześnie, że odbiór tych kompozycji jest dla słuchacza bardzo estetycznym i głębokim przeżyciem.

Jakub Banaś

Aleksander Tansman

Piano Music

Suite dans le style ancien; Ballady nr 103; Arabesques; Cinq Impressions; Eight Cantilenas (Homage to J.S. Bach)
Eliane Reyes, fortepian

Naxos 8.573021 • w. 2014, n. 2013 • CD, 74’51” ●●●●●○