"Nowe" polskie kwartety smyczkowe - na płycie Hyperionu.

 

W polskich kompozycjach na kwartet smyczkowy każdy kompozytor stanowi niejako osobny „byt”, pewną indywidualność. Osobliwy wyjątek w tej regule stanowi nowe nagranie wytwórni Hyperion, która w niezwykle trafny sposób zestawia twórczość dwóch polskich awangardowych kompozytorów współczesnych – Pawła Szymańskiego oraz Pawła Mykietyna. Na ich przykładzie można stwierdzić, że we współczesnej muzyce polskiej istnieje pewnego rodzaju szkoła.

Spośród kameralnych utworów obu kompozytorów na krążku znajdziemy Pięć utworów na kwartet smyczkowy z 1992 roku, Dwa utwory na kwartet smyczkowy z 1982 roku, Cztery utwory na kwartet smyczkowy z roku 2013 Pawła Szamańskiego oraz II Kwartet smyczkowy (zadedykowany zespołowi Kronos Quartet) z 2006 roku Pawła Mykietyna.

Paweł Szymański to sześćdziesięcioletni polski kompozytor współczesny, laureat wielu nagród, wychowanek Tadeusza Bairda oraz Włodzimierza Kotońskiego. Po wielu latach poszukiwania swojego stylu muzycznego i skomponowaniu w roku 1978 Partity II, język kompozytora staje się niezwykle jednorodny stylistycznie, a twórca obraca się w kręgu określonych idei muzycznych. Ten obszar można określić jako tworzenie nowego kontekstu z elementów języka tradycji. Wyjściowy materiał dźwiękowy utworów Szymańskiego ma korzenie w przeszłości, często nawiązuje do baroku, ale zawsze jest komponowany. W drugiej fazie procesu twórczego kompozytor to dźwiękowe tworzywo przetwarza, nadaje mu nową strukturę i proponuje słuchaczowi swoistą grę muzycznymi konwencjami.

Paweł Mykietyn, podobnie jak Szymański, jest również wychowankiem Włodzimierza Kotońskiego i również ukończył Akademię Muzyczną im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Jest twórcą muzyki do wielu spektakli teatralnych oraz filmów, pełniąc również funkcję kierownika muzycznego Nowego Teatru w Warszawie. Muzykę Mykietyna dobrze scharakteryzował Jacek Hawryluk, który pisał w Gazecie Wyborczej: "Dźwiękowy świat Mykietyna jest bardzo ponętny: odwołuje się do inteligentnej, nieakademickiej elektroniki (bardziej tej z lat 90. niż najnowszych produkcji), piosenek pop, efektów brzmieniowych współczesnych technologii. Ale to tylko pierwsze skojarzenie.Idąc głębiej, usłyszymy echa muzyki dawnej (zdeformowanej polifonii), fascynacje mikrotonalnością, drobnymi gestami, z których utkana jest partytura. Na to wszystko nakłada się jeszcze jeden aspekt, który kompozytor zastosował już w Koncercie fletowym - relatywizacji czasu, jego ‘spowalniania’ i ‘przyspieszania’ (każda kolejna ćwierćnuta nie trwa tyle samo, ale jest np. ciut wolniejsza). Powoduje to efekt rozmycia dźwięku, nakładania i mieszania planów, ale też wrażenie przestojów, niepewności”.

Wspólnym mianownikiem w wybranej twórczości obu kompozytorów jest ich fascynacja muzyką dawną, zwłaszcza barokiem. Na płycie odnaleźć można nawiązania do barokowej toccaty (ruch, ostinato, a nawet taneczność) oraz sarabandy (zatrzymanie, „pójście w głąb”), co układa się w quasi suitę. Świetnie interpretuje to Royal String Quartet, który położył nacisk na odpowiedni dobór temp, wyważenie emocjonalne, refleksję. Jest to swoiste przeciwieństwo wcześniejszego nagrania przez Kwartet Śląski, będącego bardzo dosłownym odczytaniem partytury oraz kładącego nacisk raczej na „parcie do przodu”, niż refleksyjność i opozycyjność tych dwóch barokowych charakterów. Warto dodać, że Royal String Quartet to ulubiony zespół obu kompozytorów – Paweł Szymański zadedykował swoje Cztery utwory tym wykonawcom, Paweł Mykietyn skomponował już dla nich kolejny, III Kwartet smyczkowy.

Jakub Banaś

Paweł Szymański – Pięć utworów na kwartet smyczkowy; Dwa utwory na kwartet smyczkowy; Cztery utwory na kwartet smyczkowy • Paweł Mykietyn – Kwartet smyczkowy nr 2

Royal String Quartet: Izabela Szałaj-Zimak, skrzypce; Elwira Przybyłowka, skrzypce; Marek Czech, altówka, Michał Pepol, wiolonczela
Hyperion CDA68085 • w. 2015, n. 2015 • CD, 66’53” ●●●●●○