Muzyka wybiegająca ku niebu pełnemu gwiazd - przegląd nagrań Insemble Inégal (1).

Wśród czeskich grup zajmujących się wykonawstwem wieków dawniejszych pojawiają się co jakiś czas nowe i naprawdę ciekawe zespoły o wysokich kompetencjach artystycznych. W porównaniu z zachodnią konkurencją nie mają się czego wstydzić, jako że nie odstają od niej poziomem. Co więcej, niekiedy mogą śmiało aspirować do czołówki interpretatorów muzyki baroku, o czym świadczy chociażby parę przykładów przywołanych poniżej. Już dwadzieścia siedem lat temu na szeroki wody historycznych interpretacji i nagrań dla renomowanych wytwórni wypłynęła Musica Florea Marka Štryncla, jej śladem zaś podążyło śmiało Collegium 1704 Václava Luksa, ich grono poszerzyła  istniejąca od 2000 r. formacja Ensemble Inégal pod dyrekcją Adama Viktory, mającą już na koncie kilkanaście odkrywczych i wysoko cenionych płyt. Jedną z nich mam niewątpliwą przyjemność przedstawić na stronach bloga i jednocześnie przypomnieć ją sobie, sprawdzając, czy od mojego pierwszego kontaktu z nią przed ponad dekadą zmieniło się coś w mojej ocenie.

Przed nami album małej czeskiej wytwórni Nibiru, poświęcony religijnym kompozycjom Jana Dismasa Zelenki (1679-1745). Cieszyć się należy, że od ostatnich lata wzrasta zainteresowanie osobą i dziełem tego twórcy. Uważne zapoznanie się z dorobkiem kompozytora może wręcz skłonić znawców baroku, że należy on do największych muzycznych zjawisk owej epoki i jako takie może być śmiało postawiony obok największych mistrzów swoich czasów. Twórczość Czecha ma niezmiernie osobisty charakter, tak że od pierwszych taktów często można rozpoznać jej typowe cechy. Był przecież wspaniałym melodystą, bardzo starannie pracującym z tekstem i dźwiękową ilustracją jego przekazu. Efektownie wykorzystywał kolorystyczne i wyrazowe możliwości instrumentów, mistrzowsko posługiwał się kontrapunktem, wytwarzał i rozwiązywał napięcie, znajdujące ujście we fragmentach o wielkiej sile oddziaływania.

Na płycie mamy pierwszą fonograficzną rejestrację Mszy D-dur (1733) oraz Litanii Loretańskich (1744) z podtytułem Pocieszycielko smutnych, związanych z osobą Marii Józefy, żony elektora Saksonii i króla Polski Augusta III. Pierwsze dzieło to niezwykle uroczysta, efektowna, pełna przepychu msza z dużą obsadą instrumentalną, zwierającą oprócz smyczków i basso continuo poczwórną obsadę trąbek clarino i kotłów oraz podwójną fletów, obojów. Drugi z utworów powstał już pod koniec życia kompozytora, a jego nagranie jest szczególnie cenne, ponieważ użytkowe liturgiczne utwory podobnego rodzaju nie cieszyły się jak dotąd zbyt wielkim zainteresowaniem wykonawców. Nastrój Litanii jest bardziej skupiony, zaś rozmiary i skład zdecydowanie mniejsze (smyczki i para obojów).

Ci ze słuchaczy, którzy jeszcze tego albumu nie znają, powinni się przygotować na małą fonograficzną rewelację, której wynika z odkrywania i promocji rodzimej twórczości przez Czechów. Interpretacja porywa od początku do końca, w czym znaczny udział ma podejście artystów do partytur (przechowywanych w Saskiej Bibliotece Związkowej, Państwowej oraz Uniwersyteckiej): bardzo staranne, precyzyjne, a jednocześnie pełne emocji. Prowadzący całość Adam Viktora trzyma całość pewną ręką, a doskonale dobrani i zgranie ze sobą soliści, chór oraz orkiestra dokładnie realizują jego zamierzenia. Obsada oparta jest na dobrze przygotowanych i dysponowanych solistach, wchodzących również w skład chóru, a do tego instrumentalistów mających doświadczenie w zakresie muzyki dawnej, nabyte bądź w praktyce w różnych zespołach, bądź na kursach prestiżowych zachodnich uczelni. Orkiestra gra bardzo jasno i czysto, pięknie wypadają jej koncertujące fragmenty, błyszczy i porywa sekcja trąbek i kotłów. U śpiewaków z kolei słychać zrozumienie tekstu, jego sensu, imponuje wokalna dyspozycja i kultura wykonania. Doskonale prezentują się w ariach oraz ensemblach (np. radosny piękny duet sopranów w drugim ogniwie Kyrie Mszy czy refleksyjny kwartet w Agnus Dei I w Litanii) Muzyka Zelenki brzmi porywająco, świeżo i dynamicznie, jest pełna blasku, cały czas utrzymując słuchacza w podekscytowaniu. Zwracają uwagę żywe tempa, energia i wyrazista rytmika, znak rozpoznawczy dzieł Czecha, jak np. w początku Glorii – jest to bardzo dynamiczny fragment, wręcz skoczny i wesoły. Nie oznacza to jednak, że zaprezentowane dzieła są jednym wielkim popisem. Nie brak tu fragmentów nastrojowych, pogłębionych wyrazowo i przejmujących, takich np. jak wzruszające solo altu z towarzyszeniem oboju w Agnus Dei w Mszy. Typowe dla epoki baroku kontrasty są obecne również w kompozycjach Jana Dismasa Zelenki, przybrane w fascynującą dźwiękową szatę. Nie ulega najmniejszej wątpliwości doskonałe przygotowanie zespołu, pieczołowite wypracowanie detali, dojrzałość artystyczna Insemble Inégal, klarowna wizja całości i pewne kierownictwo Adama Viktory. Płyta zachwyciła mnie w momencie swojej premiery, zachwyca mnie i teraz po ponad dwunastu latach.

Godna podziwu jest też warstwa edytorska albumu: bardzo dobrze napisana w czterech językach książeczka, zawierająca nie tylko szczegółowe informacje na temat wykonywanych utworów, ale także podająca pełny spis wykonawców oraz dokładne dane natury technicznej i historycznej związanych z nagraniem. Również dobra realizacja dźwiękowa i samo miejsce realizacji – praski kościół pw. Marii Panny pod Łańcuchem – przyczyniają się do sukcesu omawianego nagrania, zrealizowanego w całości czeskimi siłami.

Niniejsza płyta to mały muzyczny klejnot, będący poważnym i efektownym wkładem w interpretację dzieł Jana Dismasa Zelenki. Powinni ją docenić nie tylko fachowcy, ale zwykli słuchacze, a nawet odbiorcy niezwiązani na co dzień że wykonawstwem dzieł baroku – wszyscy słuchający sercem. To twórczość geniusza, którego, jak słusznie zauważa autor komentarza w książeczce, Václav Kapsa, „styl wybiega daleko w przyszłość albo raczej ku górze, w stronę nieba pełnego gwiazd”.

Paweł Chmielowski

(plytomaniak.blog@gmail.com)

Jan Dismas Zelenka

Missa Purifivationis Beatae Virginis Mariae D-dur (1733), ZWV 16; Litaniae Laurentae „Consolatrix arrictorum” (1744), WZ 151

Gabriela Eibenová, sopran; Hana Blažíková, sopran; Petra Noskalová,alt; Jarsolav Březina,tenor; Tomáš Král, bas • Ensemble Inégal • Adam Viktora, dyrygent

Nibiru 0147-2211 • w. 2007, n.2007 • 61’27” ●●●●●●

Autor otrzymał album bezpośrednio od pana Adama Viktory z zespołu Ensemble Inégal. Polski dystrybutor wytwórni Nibiru nie przyczynił się w żaden sposób do ukazania się omówienia powyższego nagrania na stronie.

Autorův vřelý dík za pomoc v posouzení této nahrávky patří panu Adamu Viktorovi.