IV Symfonia Henryka Mikołaja Góreckiego- do posłuchania i obejrzenia.

Omawiana płyta zawiera audiowizualną rejestrację koncertu, jaki odbył się w Katowicach w sali NOSPR, 9 września 2016 roku. Wykonano wówczas dwie kompozycje Henryka Mikołaja Góreckiego (1933-2010): Koncert na klawesyn i orkiestrę smyczkową op.40 oraz IV Symfonię „Tansman Epizody” na fortepian, organy i orkiestrę symfoniczną op.85. Zespół Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia poprowadził wówczas Alexander Liebreich, solistą w Koncercie był Piotr Orzechowski ‘Pianohooligan’.

Koncert Góreckiego istnieje w dwóch wersjach: fortepianowej i klawesynowej. Zdecydowanie częściej możemy usłyszeć tę pierwszą. Mniejsza popularność klawesynu jako instrumentu koncertującego w dziele może dziwić co najmniej z trzech powodów. Po pierwsze, utwór powstał w 1980 r., a więc w czasie gdy kompozytor zwrócił się w kierunku muzyki kameralnej. Klawesyn zaś z jego selektywnym brzmieniem, w większym niż fortepian stopniu oddaje taki charakter. Po drugie, instrument ten zdaje się dobitniej podkreślać witalistyczny klimat kompozycji i uwydatnioną w niej motorykę. A wreszcie, klawesyn niezaprzeczalnie silniej wpisuje się w stylistykę neo-barokową. Taki właśnie jest ów Koncert. Tendencje neoklasyczne zbiegają się tutaj z nawiązaniami do folkloru góralskiego, tonalność i quasi-tonalność ściera się z modalnością. Górecki jawi się jako prawowity następca Szymanowskiego, rozwijając elementy obecne na różnych etapach w muzyce „Karola z Atmy”, uzupełniając je o aktualne zdobycze kompozytorskie i całość zaprawiając własną silną indywidualnością twórczą i geniuszem. Wykonanie jakie otrzymujemy jest pełne pasji. Piotr Orzechowski ‘Pianohooligan’ nie szczędzi temperamentu. Wirtuozerii towarzyszy klarowność brzmienia i dbałość o detale. Ciekawostkę stanowić może oryginalna improwizowana kadencja pianisty łącząca obie części dzieła. NOSPR jak zwykle pozostaje niezawodna, Alexander Liebreich prowadzi całość z należytą mądrością i rozwagą.

Drugie z wykonanych dzieł przenosi nas w inny świat. W 2006 r. kompozytor ukończył wyciąg fortepianowy IV Symfonii, przy tym dość szczegółowo określając wskazówki dotyczące instrumentacji. Pracę nad kompletowaniem partytury przerwała jednak śmierć. Zadania tego podjął się syn, również kompozytor, Mikołaj Górecki. Swoją premierę dzieło miało w Londynie w 2014 r. Tytuł Symfonii odnosi się do Aleksandra Tansmana – lecz nie w kontekście jego twórczości, czy też bardziej ogólnie pojętej estetyki, lecz… nazwiska. Górecki w pomysłowy sposób wplótł poszczególne litery dające się przełożyć na konkretne dźwięki. Taki zabieg znany jest w historii muzyki od wielu lat, by wspomnieć chociażby twórców wykorzystujących motyw BACH. Swoje dzieło Górecki ujął w czterech bezpośrednio następujących po sobie częściach. Niewątpliwie można w różny sposób ujmować IV Symfonię: np. w odniesieniu do wcześniejszej twórczości symfonicznej kompozytora; poprzez bogato wykorzystaną w niej modalność – w kontekście systemów organizacji materiału dźwiękowego; z uwagi na współwystępowanie elementów o wydźwięku religijnym i trywialnych – w perspektywie sacrum i profanum, czy też, jako że symfoniczna potęga przeplata się tutaj z niezwykłą intymnością ustępów, gdzie występują pojedyncze instrumenty – pod kątem kameralizacji i monumentalizacji brzmienia. Różnorodne, kontrastujące ze sobą epizody tworzą jakby odrębne bloki, spajane wewnętrzną siłą, jaką przesiąknięte jest całe dzieło. Muzycy NOSPR i Alexander Liebreich proponują nam interpretację wnikliwą, starającą się ukazać wielowymiarowość kompozycji. Wszystko wydaje się tutaj należycie dopracowane, sola instrumentalne – zrealizowane z dbałością o szczegóły. Ciekawostkę stanowi sposób przedstawienia wizualnego, z wykorzystaniem animacji inspirowanych filmem Fritza Langa Metropolis z 1927 r. 
 

Łukasz Kaczmarek

Henryk Mikołaj Górecki

Koncert na klawesyn i orkiestrę smyczkową op.40, IV Symfonia „Tansman Epizody” op.85

Piotr Orzechowski ‘Pianohooligan’, fortepian • NOSPR • Alexander Liebreich, dyrygent

DVD NOSPR • n. 2016 • 44’25”●●●●●◌

Album został nadesłany do recenzji bezpośrednio przez wydawcę.